अझै चल्दैछन् पानी घट्ट

पाल्पा: पानी घट्ट, अर्थात परम्परागत पानी मिल, कुटानीको लागि ढिकी, पिसानीको लागि झाँतो, पेलानीको लागि कोलको विकल्पमा आएको हो, पानी घट्ट। विगतका समयमा गाउँ-गाउँमा कुटानी, पिसानी र पेलानीको लागि मानिसहरु दिनभरी नै काममा खटिनु पर्थ्यो। पानीबाट बिजुलीसँगै मिल चलाउने प्रविधि भित्रिएपछि दिनभरीमा गर्ने काम एकछिन हुनथाल्यो।

पानी मिलले लामो समयसम्म एकाधिकार नै जमायो। कुटानी, पिसानी र पेलानीमा आधुनिक प्रविधि भित्रिए पनि पाल्पाको माथागढी गाउँपालिकाको केही स्थानमा पानी घट्टको विकल्प छैन। पानी प्रशस्त भएका पाल्पाका खोला नालामा १०/१५ किलोमिटर दुरीमा पानी घट्टा सञ्चालनमा थिए। तर अहिले गाउँ-गाउँमा चल्ने अधिकांश पानी घट्ट बन्द भएका छन्।

केही कतै भने नियमित रुपमा चल्दै आएका छन् । खोलानालाको पानी प्रयोग बाटै केही मानिसको जीवीकोपार्जन भएको छ, भने जनताले सेवा सुविधा पाएका छन् । ‘बाबाले पनि पानी घट्ट चलाउनु भो, मैले पनि जान्ने भएदेखि नै पानी घट्ट चलाउँदै आएको छु । पानी प्रशस्त रहेको हिउँद वर्षा सबै समयमा पानी घट्ट चल्ने गरेको छ ।’-सञ्चालक कमलबहादुर बाह्घरेले भने ।

गाउँमा राष्ट्रिय प्रसारणको विद्युत् सेवा पुगेको छैन । गाउँकै खोला नालाबाट लघुजलविद्युत् निकाले जनताले टुकीको विकल्प दिएका छन् । लघु जलविद्युत्को ठेगान नै छैन, कहिले बल्छ कहिले बल्दैन, दिउँसोमा लाइन बन्द गर्छन्, बिहान साँझ खोल्छन्, लघुमा मिल चलाउने पावर छैन।

पानी घट्टमा धान कुट्ने, मकै, गहुँ पिस्ने र तोरी पेल्दै आएको माथागढी वडा नंं ४ झडेवाकी विष्णुकुमारी सारुले बताइन । गाउँमा तोरी पेल्ने मिल छैन्। सबैतिरबाट मानिसहरु पानी घट्टमै तोरी पेल्न आउँछन्। सरकारी लाइन छैन । लघुविद्युत्को पावरले पुग्दैन। डाँडाबाट ओरालो झरेर खोलामा तोरी पेल्न आएका माथागढी मरमराका केशबहादुर रेग्मीले बताए।

आधुनिक विज्ञान र प्रविधिको कारण मानिसको जीवनस्तर परिवर्तन हुँदै गएको छ । हिजोका दिनमा भन्दा आजका प्रविधिको प्रयोगबाटै दुःखका कामहरु सजिलो तरीकाबाट गर्दै आएका छन्। पाल्पाको माथागढी गाउँपालिकाको वडा नंं. ५ देखि ८ सम्मको अधिकांश भागमा राष्ट्रिय प्रशारण विद्युत् पुगेका छैन, जसको कारण, स्थानीयवासीहरु घण्टौं उकाली ओराली गर्दै कुटानी, पिसानी र पेलानीको लागि पानी घट्टमा निर्भर रहनु परेको छ। -लुम्बिनी दैनिक