गुल्मीमा फस्टाउँदै गोल्डेन किवी र सिताके च्याउ: पश्चिम नेपालकै नमुना बन्दै खत्रीको कृषि फार्म

गुल्मी: गुल्मीको मुसिकोट नगरपालिका वडा नं. ८, मालारानी, लिप्लिङमा अवस्थित ‘सालिमे मालिका सिताके कृषि फार्म’ यतिबेला व्यावसायिक कृषिको एक सफल उदाहरण बनेको छ। विगत एक दशकदेखि निरन्तर सञ्चालनमा रहेको यो फार्मले परम्परागत खेती प्रणालीलाई बदल्दै आधुनिक र उच्च मूल्य भएका कृषि उपजको उत्पादनमा फड्को मारेको छ। फार्मका सञ्चालक यम बहादुर खत्रीको अथक मेहेनत र दूरदर्शी सोचका कारण यो फार्म जिल्लाकै कृषि गन्तव्यको रूपमा स्थापित हुन पुगेको हो।

विगत १० वर्षदेखि कृषि कर्ममा तल्लीन सञ्चालक खत्रीले आफ्नो फार्ममा विशेषगरी सिताके च्याउ, गोल्डेन किवी र अर्गानिक महको व्यावसायिक खेती गर्दै आउनुभएको छ। नेपालका पहाडी भेगमा किवी खेतीको आकर्षण बढिरहेको भए पनि ‘गोल्डेन किवी’ को व्यावसायिक उत्पादन भने नौलो मानिन्छ। पश्चिम नेपालमै सम्भवतः पहिलो पटक गोल्डेन किवीको व्यावसायिक खेती सुरु गरेर खत्रीले कृषि क्षेत्रमा नयाँ सम्भावनाको ढोका खोल्नुभएको छ। सामान्य हरियो किवीको तुलनामा गोल्डेन किवी स्वाद र गुणस्तरका हिसाबले उत्कृष्ट मानिने हुँदा यसको बजार सम्भावना पनि उच्च रहेको छ।

फार्मबाट उत्पादित कृषि उपजहरूको बजारमा राम्रो माग रहेको सञ्चालक खत्री बताउनुहुन्छ। उहाँका अनुसार हाल फार्ममा उत्पादित सिताके च्याउलाई ताजा र सुकाएर (Dry) दुवै तरिकाले बिक्री वितरण गरिदै आइएको छ। ताजा च्याउ तत्काल तरकारीको रूपमा प्रयोग हुन्छ भने सुकाएको च्याउलाई लामो समयसम्म भण्डारण गर्न सकिने भएकाले उपभोक्ताहरूले रुचाएका छन्। यसका साथै यहाँ उत्पादन हुने अर्गानिक महले पनि स्थानीय बजारमा राम्रो स्थान बनाएको छ।

सञ्चालक यम बहादुर खत्रीले फार्मलाई उत्पादनमा मात्र सीमित नराखी प्रशोधनतर्फ लैजाने महत्त्वाकांक्षी योजना पनि बनाउनुभएको छ। हाल किवी फललाई ताजा रूपमै बजारमा पठाउने गरिएको भए पनि भविष्यमा यसको मूल्य अभिवृद्धि गर्ने उहाँको सोच छ। खत्रीले भन्नुभयो, “अहिले हामीले बोटबाट टिपेर सिधै किवी बिक्री गरिरहेका छौँ, तर यतिले मात्र कृषिको आधुनिकीकरण हुँदैन। हामी आवश्यक प्रविधिको जोहो गरेर निकट भविष्यमै किवीलाई प्रशोधन गर्ने योजनामा छौँ।” उहाँको यो योजना सफल भएमा स्थानीय स्तरमै किवीको जुस, जाम वा वाइन जस्ता वस्तुहरू उत्पादन हुने र यसले रोजगारी समेत सिर्जना गर्ने विश्वास गरिएको छ।

कृषिमा सूचना प्रविधिको प्रयोगलाई महत्त्व दिँदै सञ्चालक खत्रीले हालै फार्मको आधिकारिक वेबसाइट पनि सञ्चालनमा ल्याउनुभएको छ। अब देश तथा विदेशमा रहेका जोकोहीले पनि वेबसाइटमार्फत फार्मको सम्पर्क विवरण प्राप्त गर्न सक्नेछन्। साथै, वेबसाइटमा किवी र सिताके च्याउ खेती प्रविधिको बारेमा जानकारीमूलक सामग्रीहरू समेत समावेश गरिएको छ। सञ्चालक खत्रीका अनुसार यदि कोही नयाँ कृषकले किवी खेती सुरु गर्न चाहेमा वा यस सम्बन्धी प्राविधिक ज्ञान आवश्यक परेमा फार्मले आवश्यक सल्लाह, सुझाव र परामर्श समेत उपलब्ध गराउनेछ। नयाँ उद्यमीहरूलाई कृषिमा आकर्षित गर्न र सही सूचना प्रदान गर्न वेबसाइट र परामर्श सेवा प्रभावकारी हुने विश्वास लिइएको छ।